Continentiezorg kan beter. Het zou vooral meer ‘op maat’ moeten. De vraag is of het gebruik van luiers met sensoren kan helpen om een continentieplan op maat te maken. In deze Keuzehulp gaan we in op de voor- en nadelen van dit soort technologie. Scouters Keuzehulp Het meer ‘op maat’ bieden van (in)continentiezorg klinkt als een open deur, want afhankelijk van het type incontinentie zou je immers altijd moeten kiezen voor maatwerk. Dat betekent niet alleen een antwoord op de vraag
Laatst gewijzigd op 12 november 2024 door Elly Waaijer
De richtlijn Urine-Incontinentie bij Kwetsbare Ouderen (UIKO, V&VN) vereist dat je goed onderzoek doet bij elke individuele persoon die last heeft van incontinentie. Echter, bij slechts 5 tot 25% van de kwetsbare ouderen wordt een dergelijk onderzoek uitgevoerd. Dat is enigszins begrijpelijk, want vaak wordt daarvoor een plasdagboekje gebruikt en het bijhouden daarvan is omslachtig. Bij jongere mensen met incontinentie zal dat niet anders zijn. De vraag is of het gebruik van luiers met sensoren kan helpen om een continentieplan op maat te maken.
Dit zou allerlei voordelen kunnen hebben. Scouters, LOCOmotion, Van Kleef Instituut en het Julius Centrum van het UMC Utrecht doen vanuit het programma Goed Gebruik Hulpmiddelenzorg met financiering van ZonMw een wetenschappelijk onderzoek naar de effectiviteit, waardering en doelmatigheid van sensoren in incontinentiemateriaal als hulpmiddel om (in)Continentiezorg Op Maat (COM) en zelfredzaamheid rond de toiletgang te bevorderen. Scouters voert als community van mensen met een beperking een onderdeel van dit COM-project uit en zocht naar leveranciers en producten met sensortechnologie om continentiezorg op maat te bevorderen. Ook zijn vijf Scouters Testivals georganiseerd. Daar is met 44 ervaringsdeskundigen (gebruikers van incontinentiemateriaal, paramedici en (incontinentie)verpleegkundigen) uit Nederland en Vlaanderen gediscussieerd over de potentie en praktische toepasbaarheid van 7 producten.
Uit de Testivals komt naar voren dat incontinentiemateriaal met sensoren allerlei voordelen kan hebben. Als je het mictiepatroon kent, kun je bijvoorbeeld kiezen
De TENA SmartCare Identifi is één van de producten die tijdens de Testivals is gepresenteerd en bediscussieerd. Hiermee meet je 72 uur het plaspatroon aan de hand van de verzadiging van je luier. Op die manier kun je een onderzoek doen zoals de richtlijn UIKO vraagt. Of dat in de praktijk ook zo werkt, wordt nu in het COMproject (Continentie Op Maat) onderzocht. De gegevens die TENA SmartCare Identifi verzamelt, worden omgezet in een advies dat je kunt aflezen op een computer, tablet of smartphone. Het gaat dan om een advies over
Samen met een registratieformulier, dat in dezelfde 72 uur wordt bijgehouden, kan dit een nauwkeurig totaalplaatje geven voor het geven van continentiezorg op maat. Op het formulier wordt ook bijgehouden of er sprake is van ontlasting, lekkage, geslaagd en niet-geslaagd toiletbezoek en hoeveel je drinkt.
Naast de 72-uurmeting zijn er meerdere producten die met behulp van sensortechnologie continu de verzadiging van je luier meten.
Er is ook een product dat doorlopend de vochtigheid van je huid en de aanwezigheid van ontlasting meet (Instantcare). Dat is interessant, want om huidschade door poep en plas te voorkomen wil je de vochtigheid van de huid weten en niet zozeer de vulling van het incontinentiemateriaal.
Speciaal voor kinderen van 6 tot 12 jaar is er een sensor die op de huid geplakt wordt, meet wat de vulling van de blaas is en een seintje afgeeft wanneer het verstandig is om naar het toilet te gaan. Deze technologie is sterk in ontwikkeling. Er wordt gewerkt aan een versie voor volwassenen. Ook daarvan verwachten wij voor een bepaalde groep mensen met incontinentie mooie voordelen voor de toekomst.
Alle sensoren maken draadloos gebruik van een smartphone, computer of tablet om de meetgegevens uit te lezen. InstantCare gebruikt software die de meetgegevens direct naar je eigen smartphone verstuurt. Alle andere leveranciers werken daar ook aan. Op dit moment wordt de sensortechnologie echter voornamelijk in verpleeghuizen toegepast. De belangrijkste verschillen tussen al deze produkten vind je in de tabel hieronder.
Geïntegreerde sensoren betekent dat de sensoren al in je luier zitten, losse sensorstrips moet je zelf in of op de luier plakken.
(tabel in word gemaakt en gekopieerd - geen idee hoe ik plaatjes in de vakjes kan plakken)
Sensortechnologie |
Bedrijf Naam product |
Sensor geïntegreerd in inco |
Wegwerp sensor plakstrip |
Herbruikbare sensorclip |
Meet |
---|---|---|---|---|---|
72 uur meting |
|
|
|
|
|
plaatje |
TENA SmartCare Identifi |
Ja |
Nee |
Vaste plaats |
Mictiepatroon |
Continue meting luier |
|
|
|
|
|
plaatje |
ABENA Nova |
Ja |
Nee |
Vaste plaats |
Urineverzadiging in luier |
Plaatje |
Ontex Orizon |
Ja |
Nee |
Vaste paats + identificatie naam gebruiker |
Urineverzadiging in luier en lichaamshouding |
Plaatje |
TENA Smart Care Change Indicator |
Nee |
Ja |
aan buitenkant inco Plaats enigszins zelf te bepalen |
Urineverzadiging in luier |
Plaatje |
WeSense via Mediq |
Nee |
Ja |
aan binnenkant inco Plaats enigszins zelf te bepalen |
Urineverzadiging in luier |
plaatje |
Instant Care |
Nee |
Ja |
aan binnenkant inco Plaats enigszins zelf te bepalen |
Vochtigheid huid, aanwezigheid feces, onregelmatigheden in urine en lichaamshouding |
Continue meting blaas |
|
|
|
|
|
plaatje |
Noviascan (Essity) SENS-U Kids |
Nee |
Nee |
Plaats enigszins zelf te bepalen |
Vulling blaas |
(CONCEPT; eerste deel van deze tekst onder de tabel zetten? of de 2 blokken helemaal samenvoegen?
De sensor zit al in de luier (geïntegreerde sensoren) of in strips, die je zelf in of op je luier plakt.
Voordeel van een losse sensorlip.
De sensorclip wordt bij beide systemen aan het eind op de sensoren vastgezet. Bij het gebruik van strips om de vochtigheid te meten kun je de sensorclip, die de gegevens doorgeeft, net onder de broekriem plaatsen. Dat kan comfortabeler zijn. Een ander voordeel van losse sensorstrips kan zijn dat je zelf kunt kiezen welk merk luier je wilt gebruiken. Maar: niet alle aanbieders van luiers garanderen dat de meetgegevens voor hun produkt kloppen, omdat de metingen voor hun produkt niet wetenschappelijk zijn onderzocht.
Nadeel van losse strips
Tijdens de Testivals werd het in de luier plakken van de sensorstrip onhandig gevonden. Met name omdat de luier dan de neiging krijgt om bol te gaan staan. Een hulpmiddel om de strip gemakkelijker te kunnen plakken zou daarom een interessante doorontwikkeling kunnen zijn.
Een tweede punt van verbetering zou zijn, als meer meer leveranciers van geïntegreerde sensoren deze ook voor luierbroekjes zouden aanbieden.
De deelnemers aan de Testivals zien het kennen van het eigen plaspatroon als waardevol. Je weet dan immers grofweg wanneer je moet verschonen. Bij cliënten die in een zorgorganisatie wonen en een vrij vaste dagindeling hebben is dat waarschijnlijk voldoende, maar de deelnemers vonden dit voor mensen die thuis wonen niet genoeg voor een echte ‘peace of mind’. “Als je ergens naartoe gaat wil je 100% zeker weten dat er geen lekkage zal zijn”. Daarbij komt dat je je kunt afvragen hoe regelmatig (consistent) zo’n plaspatroon in de praktijk is. Als je meer dan normaal hebt gedronken is het patroon verstoord. Of misschien heb je het een keer laat gemaakt? Of voel je je niet lekker? En hoe zit het met alcohol? Het verschil tussen zomer en winter? Dan zou een sensor die continu de vulling van het incontinentiemateriaal, de vochtigheid van de huid, de aanwezigheid van feces of de vulling van je blaas aangeeft aanvullend wel erg prettig zijn. Meer dan sensoren. Naast de sensortechnologie is er meer, dat incontinentiezorg beter op maat, en dus effectiever, kan maken.
Kleding
Zo is tijdens de Testivals het belang van kleding genoemd: speciale boxershorts en beschermbroekjes van bijvoorbeeld Adjustforyou zorgen er volgens de leverancier en de gebruikers voor dat de luier beter op zijn plaats blijft en beter aansluit, want dan is er minder kans op lekkage. Een andere interessante insteek is het urine-absorberende ondergoed van Entusia.
Zo vertelde ook iemand dat ze altijd een extra setje identieke kleding meeneemt als ze ergens naartoe gaat. Het valt dan niet op als ze zich bij een ongelukje moet omkleden. Ondergoed dat je plas opneemt (bv Entusia) kan bij dit soort beperkt en onvoorspelbaar verlies van je plas een oplossing zijn. Daarnaast ligt een combinatie van absorberend ondergoed met de eerder besproken sensortechnologie voor de hand. De kans op ‘ongelukjes’ is immers kleiner als het plaspatroon bekend is, als je gewaarschuwd wordt bij een bepaalde vulling van de blaas, bij een bepaalde vochtigheid van de huid of bij verzadiging van het incontinentiemateriaal.
(Concept)
In de beperkte (wetenschappelijke) literatuur die beschikbaar is over sensortechnologie in de incontinentiezorg, zien we aanwijzingen dat de sensortechnologie in luiers het plaspatroon betrouwbaar kan registreren. Dat kan individuele incontinentiezorg (op maat) verbeteren en daarnaast diverse andere voordelen hebben. (zie referenties 1-5)
Voordelen van sensortechnologie (kunnen) zijn:
Deze voordelen werden bevestigd tijdens de vijf Testivals en worden verder onderzocht in het COMonderzoek (Continentie Op Maat). Aangezien incontinentie raakvlakken heeft met allerlei kanten van het leven, zijn er meer voordelen:
Meer nodig
Al met al lijkt de sensortechnologie zoals die er nu is, maar ook nog volop verder wordt ontwikkeld, kansen te bieden om continentiezorg op maat te geven. Dit heeft in potentie grote voordelen op allerlei niveaus. Maar om de resultaten van de sensortechnologie maximaal te kunnen benutten is er meer nodig. Denk aan
Ergotherapie
We bevelen het uittesten in alle branches van de zorg van harte aan, maar zeker ook bij de vaak onzichtbare eindgebruikers die thuis zelf proberen zo comfortabel en vrij mogelijk te leven met incontinentie. De eerstelijns ergotherapeut kan daarbij een belangrijke adviserende rol spelen door het aanbieden van actuele kennis. De online Scouters Keuzehulp ‘Continentiezorg op Maat’ kan daarbij een goede informatiebron zijn. (moet deze tekst in de keuzehulp? :-)
Meer weten of meehelpen?
Voor deze Keuzehulp ‘Continentiezorg Op Maat’ heeft het Scouters testteam verschillende sensortechnologieën getest en worden ervaringen van eindgebruikers genoemd. Heb jij ervaring met één of meer van deze technologieën en wil je die met ons delen? Stuur dan een mail naar redactie@scouters.nl. De resultaten van het totale COM-project (Continentie Op maat) komen in 2024 beschikbaar. / zijn beschikbaar??
Link naar artikel Ergotherapie magazine toevoegen
Over de auteurs
Elly Waaijer is ergotherapeut en verandermanager bij adviesbureau Waaijerconsult. Ook is zij vrijwilliger bij Scouters. Nico Knibbe is bewegingswetenschapper en voorlichtingsdeskundige bij onderzoeks- en adviesbureau LOCOmotion. Ook is hij vrijwilliger bij Scouters. Hanneke Knibbe is als onderzoeker vanuit het UMC Utrecht verbonden aan het COM-project.
Referenties
1. Baalen, M. van, Brocken, N. (2019) Implementatie Identifi: incontinentie assessment, eindrapportage VWS Challenge ’Verpleeghuizen van de toekomst’. Rebel, Rotterdam
2. Bouman, G. (2018) Implementatie slim incontinentiemateriaal, ABENA, Evean.
3. Bunge, E. et al. (2018) Knelpunten bij de V&VN richtlijn ‘Urine-incontinentie bij kwetsbare ouderen’. Pallas.
4. Knibbe, J.J., Klaassen, A. (2019) Verslag Pilot Identifi. LOCOmotion, Van Kleef Instituut, Bennekom.
5. Omotunde, M., Wagg, A. (2023) Technological Solutions for Urinary Continence Care Delivery for Older Adults: A Scoping Review. J Wound Ostomy Continence Nurs. 2023;00(0): 1-8
Artike over de keuzehulp in het Ergotherapie Magazine.