Krachtsverlies in de spieren die je voet optillen (de voetheffers) is erg hinderlijk. Je kunt dan je voet niet goed optillen, waardoor je voet blijft hangen. Hierdoor kun je struikelen, zwikken en vallen, vooral als je op onregelmatig terrein loopt. Het lopen kost dan ook meer aandacht en energie, je loopt langzamer en je actieradius is kleiner. De verminderde kracht in je spieren die je voet optillen kan ontstaan door verschillende medische aandoeningen, zoals een spierziekte, een lumbale hernia, polyneuropathie, hersenletsel, multiple sclerose of een partiële dwarslaesie.
Het standaard hulpmiddel bij een structureel krachtsverlies in de voetheffers is de ‘Enkel Voet Orthese’ (EVO). Er zijn vele typen EVO’s op de markt, variërend van lichtgewicht confectie orthesen (die kant en klaar uit de fabriek komen) tot individueel op maat gemaakte orthesen. Het belangrijkste doel van een EVO is, dat je minder struikelt en valt én dat het lopen je minder energie en aandacht kost. Sinds kort is er ook een EVO, die buiten je schoen wordt aangebracht, deze kan je zelfs ondersteunen om te rennen en op ongelijke oppervlakten beter te lopen.
Een andere en nieuwer, maar ook minder vaak gebruikt hulpmiddel is Functionele elektrostimulatie (FES). In deze Keuzehulp laten we je de verschillen zien. En kun je doorklikken naar de genoemde merken. Tot slot zeggen we iets over financiering en het uitproberen van deze hulpmiddelen.
Met de FES-technologie kun je ook met een complete verlamming van je benen actief fietsen. Hiermee kun je overbelasting in de armen en schouders voorkomen. Lees hier de uitleg.
Laatst gewijzigd op 7 november 2024 door Scouters
Het standaard hulpmiddel bij een structureel krachtsverlies in de voetheffers is de ‘Enkel Voet Orthese’ (EVO). Er zijn vele typen EVO’s op de markt, variërend van lichtgewicht confectie orthesen (die kant en klaar uit de fabriek komen) tot individueel op maat gemaakte orthesen. Het belangrijkste doel van een EVO is, dat je minder struikelt en valt én dat het lopen je minder energie en aandacht kost.
Krachtsverlies in je voetheffers kan meestal goed opgevangen worden door een lichtgewicht confectie EVO. Deze ondersteunt de voetheffing in de zwaaifase en helpt bij het opvangen van de voet tijdens de landing. Voordelen van confectie orthesen zijn dat ze vaak licht en flexibel zijn, dat ze meestal passen in een confectieschoen (reguliere schoen uit de winkel) en dat het aanmeetproces snel gaat. Als een confectie EVO niet sterk genoeg is om het krachtsverlies in de voetheffers goed op te vangen, of niet past vanwege voetafwijkingen zoals bijvoorbeeld hol-of platvoeten, kan een individueel (op maat) gemaakte orthese een oplossing zijn. Vaak betekent dat wel, dat je dan ook (semi-)orthopedische schoenen nodig hebt. Een ander nadeel van een op maat gemaakte orthese is dat deze meestal minder flexibel en zwaarder is.
Krachtsverlies in de voetstrekkers kan worden opgevangen door een orthese die aan de voorzijde op het scheenbeen afsteunt. Deze orthese heeft een vaste hoek. Hierdoor komt de hiel eerder van de grond tijdens de afzet. Een nadeel is dat de orthese door de vaste hoek als stug en belemmerend kan worden ervaren. Ook is het bukken en opstaan vaak wat moeilijker. Dit type orthese is beschikbaar in confectie en maatwerk.
Na de keuze van de orthese is het belangrijk om goed passende schoenen te vinden. In de praktijk moet het bodemprofiel van de schoen de vorm van de orthese volgen omdat je anders een soort wip-wap effect krijgt. Verder moeten de schoenen aan de achterzijde hoog genoeg zijn en niet schuin naar voren wijzen. In de praktijk krijg je hier een passend advies voor van de orthopedisch instrumentmaker die de orthese levert. Gebeurt dat niet vanzelf, vraag daar naar.
De voet met een EVO heeft soms net een grotere maat schoen nodig. Vervelend, moet je bij confectie schoenen twee paar schoenen kopen. Zipper & Zo biedt daarvoor een mooi alternatief. Zij hebben een lijn schoenen (Billy's) waar je kunt kiezen uit verschillende maten, breedtes, wreef hoogtes. En zij bieden voor 1,5 x de normale prijs twee verschillende maten aan. Bijkomend voordeel, deze schoenen open en sluit je met een rits, die geopend tot en met de neus opengaat. Als de rits open is, stap je heel makkelijk de schoen in. En sluit je die ook makkelijk. Fijn ook als je maar één functionele hand hebt. En hele mooie schoenen! Kijk eens bij Zipper & Zo
Als het toch niet lukt met het vinden van de juiste schoenen dan kunnen er altijd nog semi-orthopedisch schoenen worden aangemeten.
EVO |
Merk |
Gewicht |
Sterkte |
Flexibel |
Indicatie |
Nadelen |
Prijs |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Dictus Band Loth Fabenim |
+ |
+ |
++ |
Milde voethefferszwakte
|
Slijt relatief snel |
|
|
Foot-up Össor |
+ |
+ |
++
|
Milde voethefferszwakte
|
Slijt relatief snel |
€ 80,- |
|
|
Dynamic Walk Loth Fabenim |
+++ |
++ |
+++ |
Voethefferszwakte |
Soms pijn onder de bal van de voet door voorspanning |
|
Walkon Flex Ottobock |
+++ |
++ |
+++ |
Voethefferszwakte |
Soms pijn binnenzijde voet bij platvoeten |
|
|
Push-AFO Push-Braces |
++ |
++ |
++
|
Voethefferszwakte Enkelinstabiliteit
|
Moeilijk aan en uit te trekken |
|
|
Toe-Off Basko |
+++ |
+++ |
+ |
Voethefferszwakte Enkelinstabiliteit
|
Lastig om mee te bukken en traplopen |
|
|
Blue Rocker Basko |
+++ |
++++ |
+ |
Voethefferszwakte Enkelinstabiliteit Kuitspierzwakte Milde knie-instabiliteit |
Lastig om mee te bukken en traplopen |
|
|
Walkon Reaction Ottobock |
++++ |
++++ |
+ |
Voethefferszwakte Enkelinstabiliteit Kuitspierzwakte Milde knie-instabiliteit |
Lastig om mee te bukken en traplopen |
|
Een nieuwer en minder gebruikt hulpmiddel bij krachtsverlies in je voetheffers is elektrostimulatie van de voetheffers. Hiermee worden je spieren die jouw voet heffen door middel van een elektrische impuls geactiveerd. Je voelt hierbij een tinteling in je been en je voet wordt vanzelf opgetild. Een bewegingssensor zorgt ervoor dat je spieren alleen actief zijn tijdens het zwaaien van het been. Zowel de elektrodes als de bewegingssensor zijn verwerkt in een band (brace) die gemakkelijk net onder je knie zit. Voorwaarde voor een effectieve stimulatie is wel dat de perifere zenuw en de spieren intact zijn. FES werkt alleen als het krachtsverlies in de voetheffers veroorzaakt wordt door centraal neurologische aandoeningen, zoals hersenletsel, MS en een partiële dwarslaesie.
FES |
Merk |
Instellingen |
Bediening |
Dikte brace |
Impuls Overdracht |
Prijs |
---|---|---|---|---|---|---|
L300 Ottobock |
Individueel maximaal instelbaar |
Via telefoon of afstandsbediening |
+++
|
Verwisselbare Elektrode
|
|
|
ALFESS Basko |
Individueel beperkt instelbaar |
Via telefoon of afstandsbediening |
++ |
Vaste elektrode in combinate met gel of water |
|
|
Walkaide Bemedico |
Individueel beperkt instelbaar |
Alleen via telefoon |
+ |
Vaste elektrode in combinate met gel of water |
|
De voordelen van FES (Functionele Elektrostimulatie) ten opzichte van een EVO (Enkel Voet Orthese) zijn
Dat komt doordat niet alleen je voet maar ook je hele been in een buigpatroon wordt opgetild. Ook kan door de functionele elektrostimulatie hinderlijke spasticiteit in je kuitspieren worden onderdrukt. Andersom zijn er ook voordelen van een EVO, ten opzichte van FES; een instabiele enkel wordt met een EVO beter ondersteund. Een EVO met steun aan de voorzijde kan ook compenseren voor zwakke kuitspieren.
Wetenschap
Wetenschappelijk onderzoek naar de lange termijneffecten bij grote groepen gebruikers toont aan dat FES voor de loopsnelheid net zo effectief is als een EVO. Onderzoek bij een kleinere groep patiënten met een geïmplanteerd elektrostimulatie systeem toont aan dat de FES gebruikers krachtiger kunnen afzetten en hierdoor een grotere stap kunnen zetten. Dit komt omdat de enkel vrij kan bewegen. In deze studie was ook de tevredenheid van de FES gebruikers groter op het gebied van draagcomfort, ervaren kwaliteit van lopen en stabiliteit tijdens lopen en traplopen. Ook is aangetoond dat FES gebruikers beter in staat zijn obstakels te vermijden en een betere dynamische balans hebben tijdens lopen in een complexe omgeving.
In de dagelijkse praktijk is het op individueel niveau lastig om vooraf te voorspellen welke methode het best werkt. Functionele elektrostimulatie kan gemakkelijk langduriger worden getest. Langdurige testperiodes met een EVO worden nog niet vaak toegepast, omdat de EVO dan niet meer aan iemand anders kan worden geleverd.
Jasper den Boer, auteur van deze Keuzehulp, kan vanuit zijn fysiotherapie praktijk met je meedenken welke oplossing voor jou de beste is en biedt daarna een proef met een confectie EVO of FES aan. Je kunt de FES ook voor een maand huren, waarna jij goed beslagen ten ijs komt welk hulpmiddel het beste bij jouw lopen past. Alle gegevens vind je op functionele elektrostimulatie of orthese?
Orthesen worden door je zorgverzekering vergoed als er een verwijzing is van een medisch specialist. Meestal is dit een revalidatiearts, maar soms ook een neuroloog of orthopeed. De orthopedisch instrumentmaker verstrekt de EVO en de fysiotherapeut helpt indien nodig bij het trainen met het gekozen hulpmiddel. Onze ervaring is, dat niet altijd de verschillende opties worden besproken, een belangrijke reden waarom we deze Keuzehulp hebben gemaakt, verdiep je voor je bezoek aan arts of orthopedisch instrumentmaker in de verschoillende opties.
Functionele elektrostimulatie wordt in de dagelijkse praktijk nog lang niet altijd aangeboden. Het ontbreekt in revalidatiecentra vaak aan voldoende kennis en middelen op dit gebied. Een andere reden voor de terughoudendheid bij het aanbieden van FES lijkt dat deze technologie meestal niet vergoed wordt door de zorgverzekering en de kosten hoog zijn (tussen € 1.500 - € 5.500 ).
In de dagelijkse praktijk wordt de auteur van deze Keuzehulp, Jasper den Boer regelmatig als expert op het gebied van functionele elektrostimulatie benaderd door patiënten die FES toch uit willen proberen. Wil je meer weten hoe Jasper dat aanpakt en wat de ervaring is van een gebruiker van FES, bekijk dan het volgende filmpje.
Met deze nieuwe Scouters Keuzehulp willen we je een overzicht geven van voor - en nadelen van een EVO versus FES. En juist omdat de laatste technologie nog zelden wordt aangeboden, je deze niet onthouden. Soms wellicht frustrerend, omdat je deze technologie vaak niet vergoed krijgt, maar dat is bij Scouters niet een weerhouding om er wel bekendheid aan te geven en ook professionals aandacht te vragen voor de kansen die nieuwe technolgie soms kan bieden.
In het Ergotherapie Magazine van april 2024 verscheen een artikel over deze Keuzehulp, download hier de PDF van het artikel