Normbesef

Het begrip normbesef kun je in het kader zelfredzaamheid, handicap of beperking op twee manieren bekijken. Ten eerste vanuit de maatschappij: hoe kijkt de maatschappij naar iemand met een handicap of beperking? En als tweede: is iemand met een handicap of beperking in staat en bereid zich te houden aan de normen die die maatschappij hem of haar oplegt? In deze ‘Ik Wil Beter’ hebben we het over het eerste. Daarvoor moeten we eerst even drie begrippen behandelen. Validisme, Inclusie en beeldvorming.

VN-verdrag Handicap in Nederland

Het VN-verdrag is een mensenrechtenverdrag en beschrijft de rechten van mensen met een beperking of chronische ziekte op gelijke behandeling en participatie. Om deze rechten uit te voeren moet de toegankelijkheid van werk, onderwijs, wonen, openbaar vervoer en dienstverlening in Nederland nog steeds sterk verbeterd worden.

Belangrijke grondbeginselen van het verdrag zijn autonomie (zelfstandigheid), gelijkheid en participatie. Het verdrag bepaalt onder andere dat mensen met een beperking het recht hebben om zelfstandig te wonen, naar school te gaan, het openbaar vervoer te gebruiken of aan het werk te zijn. Dit is wat de landelijke organisatie Iederin eraan doet. Lees hier het hele verdrag.

Normbesef

Als je op internet zoekt op “normbesef handicap en of beperking” wordt dat vaak benaderd vanuit een zorg of hulpverlener. Want die is er om de zorgvrager te ondersteunen en het is belangrijk dat dat zowel fysiek als emotioneel op een goeie, veilige en prettige manier kan gebeuren. Maar dat geldt uiteraard voor beide partijen, dus laten wij het eens anders aanvliegen!

Want wat is normbesef eigenlijk? Het galgje woordenboek geeft wel een mooie definitie. Normbesef is: je bewust zijn van maatschappelijke waarden en normen en daar ook naar handelen. In dit geval betekent dat dus dat beide partijen, zowel de zorgverlener als de zorgvrager, samen verantwoordelijk zijn voor een goede communicatie en een prettige en veilige werksfeer. En dat de zorgvrager, jij dus, de zorg of hulp krijgt die nodig is, en op een manier zoals jij het als zorgvrager graag hebben wil. Beiden partijen dienen dus rekening te (kunnen) houden met elkaars waarden en normen. En daar dus ook weer naar te handelen. “Ja,” denk jij. “Ik kan mijn persoonlijke belangen en behoeften zodanig verwoorden, dat anderen er rekening mee houden. Want ik ben fysiek beperkt maar ik kan praten en in mijn bovenkamer is niks mis.” Maar fysiek afhankelijk zijn of worden, en vanuit die positie hulp ‘moeten’ vragen is ongeveer het moeilijkst wat er is! En dat heeft meestal niet met je verstandelijke vermogens te maken. Dat is herkenbaar, want anders was je dit niet aan het lezen.

Waarom is hulpvragen zo moeilijk?

Mensen vinden het om een aantal redenen moeilijk om hulp te vragen:

Ze willen niet afhankelijk zijn van andere mensen
Ze zijn geneigd om alles zelf op te lossen en hun eigen boontjes te doppen
Ze willen niemand belasten met hun probleem of vraagstuk
Ze denken voor een ander: ‘je hebt het al zo druk’
Ze zijn bang om anderen kwijt te raken door te veel een beroep op hen te doen
Ze hebben het gevoel dat ze een ander tot last zijn (‘mag ik dit wel van je vragen?’)
Ze ervaren het als een teken van zwakte of falen wanneer ze hulp nodig hebben
Ze zijn zo niet opgevoed maar ze hebben geleerd om zelfstandig te handelen

Maar pas op. De onderstaande twee mooie zinnen (gevonden op internet) geven aan dat fysieke hulp ontvangen van een ander, helemaal niet hoeft te betekenen dat je niet zelfstandig (meer) bent:

‘Een autonoom mens die hulp ontvangt is zich bewust van het feit dat hij niet alleen door het leven kan en de kwaliteit van anderen nodig heeft in dit bestaan. Daarbij erkent en aanvaardt hij de ander in zijn/haar eigenheid.’

‘Een autonoom mens die hulp biedt is zich bewust dat de ander niet alleen door het leven kan en erkent de kwaliteit van zichzelf, maar ook de kwaliteit van die ander waardoor hij/zij iets toevoegt aan het bestaan van de ander.’

Artikel 1 van de grondwet

Vanaf 17 januari 2023 luidt het eerste grondwetsartikel: “Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht, handicap, seksuele gerichtheid of op welke grond dan ook, is niet toegestaan. Kijk op nu.nl Helaas nog lang geen reden tot juichen! Dat deze wijziging hard nodig is bewijzen volgende artikelen.

Acceptatie van mensen met een verstandelijke of psychische kwetsbaarheid

Discriminatie vanwege beperking: ‘Treurig dat er zo weinig positieve verhalen zijn’

Must-read Must-see

Must-read boeken door of over mensen met een handicap

De onderstaande boeken en films over mensen met een handicap zouden we misschien ook bij ontspanning kunnen zetten. Maar het lezen van boeken of het kijken van films over een bepaald onderwerp, kan wel degelijk je kennis vergroten. En daarmee normen beïnvloeden. Van jezelf of je omgeving. Ze kunnen je ook empoweren. Daarom staan ze hier. Ze zijn misschien wat gedateerd, maar inspireren je vast om zelf op zoek te gaan naar meer. Binnenkort een lijst die wat meer up to date is.

Boeken

Must-see films over leven met een beperking

Kijken naar een film is als een soort teletijdmachine. Je ontsnapt even aan de realiteit van vandaag en dompelt je onder in een verhaal of het leven van iemand anders. Maar soms laten ze je ook nadenken over je eigen leven of je bewust worden van je gevoelens of problemen. En kunnen ze helpen je nieuwe perspectieven te vinden. In het grote aanbod van films vind je ook wel eens een pareltje waarin een personage met een beperking een (hoofd)rol speelt. Denk aan klassiekers als The Elephant Man (1980), Rainman (1988), My Left Foot (1989) en Born on the fourth of july (1989).